Tại sao có lễ hội Halloween?. Câu hỏi của rất nhiều người đặc biệt là những người thuộc các quốc gia khu vực Châu Á. Sở dĩ câu hỏi này được đặt ra nhiều như vậy là do lễ hội này bắt nguồn từ sự giao thoa phong tục tập quán từ xa xưa và diễn ra phổ biến tại các quốc gia Âu, Mỹ. Còn với các quốc gia khác thì chỉ những năm gần đây do chịu nhiều ảnh hưởng và văn hóa du nhập mạnh mẽ nên mới hưởng ứng nên để nói về câu chuyện ẩn đằng sau lễ hội thì không mấy ai biết.
Halloween hay còn gọi là Hoá Lộ Quỷ là một lễ hội diễn ra thường niên tại các nước phương Tây. Lễ hội này thường được tổ chức vào ngày 31/10 vào buổi tối trước Lễ Các Thánh và diễn ra tại các nước theo Công Giáo.
Lễ hội halloween xuất phát từ nước nào?
Halloween có tên gốc là All Hallows’Eve, dịch ra thì nó có nghĩa là đêm trước Ngày lễ các thánh. ” Hallow ” là một từ tiếng Anh cổ, có nghĩa là “thánh”. Tên ngày lễ sau đó được cắt thành Hallowe’en và cuối cùng trở thành Halloween như chúng ta biết ngày nay.
Lễ hội này bắt nguồn từ dân tộc Celt – đây là một dân tộc sinh sống cách đây hơn 2000 nam tại vùng đất giờ là của Anh Quốc, Ái Nhĩ Lan và miền Bắc nước Pháp. Dân tộc Celt thường bắt đầu năm mới vào ngày 1/11 dương lịch và sẽ có một lễ hội được cử hành vào buổi đêm trước năm mới để họ binh đánh vị thủ lĩnh quá cố Samhain.
Lễ hội này đánh dấu sự bắt đầu của mùa lạnh, những ngày tối tăm thường được liên kết bởi sự tàn tạ và cái chết của loài người. Bởi vào thời điểm này người Celt tin rằng vị thủ lĩnh Samhain sẽ cho phép những linh hồn của người đã khuất trở về nhà tại Trần gian vào đêm hôm đó.
Vào ngày “Các vong hồn” lang thang trên cõi trần gian thì những người nghèo đi “khất thực cô hồn” (hay còn gọi là went-a-souling) và họ sẽ được bố thí các loại bánh trái gọi là “soul cakes” (bánh vong hồn) để họ hứa là sẽ cầu nguyện cho các vong hồn này.
Cũng vào năm 43 (Tây lịch kỷ nguyên), thì người La Mã đã chinh phục vùng đất của dân tộc Celt và cai trị khoảng 400 năm (vùng này giờ trở thành Anh Quốc). Trong giai đoạn này, dân tộc Celt diễn ra hai lễ hội Samhain. Một trong hai lễ đó là FERALIA, lễ hội này được cử hành vào cuối tháng 10 để tưởng niệm những người đã chết, lễ thứ hai dành cho Pomona – nữ thần La Mã về cây và quả. Có lẽ cũng chính vì nữ thần Pomona mà quả táo được sử dụng kết hợp và trở thành biểu tượng cùng với trái bí ngô vào lễ hội Halloween.
Vào giữa thế kỷ 19, thì tục lệ “trick or treat” chưa được diễn ra phổ biến ở các thành phố lớn vì ở những nơi này cụm dân cư sống thanh làng xóm hầu như không có, họ sinh sống cạnh nhau nhưng không tiếp xúc với nhau cho nên Halloween đôi khi còn gây ra những sự việc tai hại.
Cho đến ngày nay, nhiều quốc gia, cộng đồng và nhiều tổ chức đã đứng ra bảo trợ cho các tục lệ vui chơi của ngày Halloween, nên nó đã trở thành một ngày lễ hội đặc biệt của trẻ em và các bạn trẻ các nước.
Nhắc đến lễ hội Halloween chắc chắn mọi người đã không còn xa lạ gì với biểu tượng quả bí ngô được khắc hình mặt quỷ độc đáo. Quả bí ngô này được gọi với cái tên Jack-ó-lanterns. Để có biểu tượng quả bí ngô độc đáo và kinh dị cho đến tận ngày nay thì người ta thường truyền tai nhau một câu chuyện về một người có tên là Jack.
Chuyện kể rằng, ở một ngôi làng nọ có một chàng niên thiếu tên Jack. Jack nổi tiếng là một chàng trai thông minh, láu cá nhưng lại có bản tính keo kiệt, bủn xỉn. Nhờ vào bản tính láu cá của mình hắn đã lừa “ông trùm” của các loài quỷ là Satan đi uống rượu. Do keo kiệt không muốn trả tiền hắn đã lừa quỷ Satan biến thành đồng tiền để trả cho chủ quán.
Nhưng sau đó nó lại bỏ đồng tiền mà con quỷ hóa thành vào một chiếc túi có cây thánh giá. Sau đó hắn nói rằng sẽ thả con quỷ ra với điều kiện rằng con quỷ phải hứa không được làm phiền Jack một năm và con quỷ đồng ý.
Sau khi hết một năm, vì lo sợ quỷ sẽ đến bắt mình Jack lại lừa con quỷ trèo lên xấu táo để hái quả. Khi quỷ trèo lên, Jack đã nhanh trí khắc hình thánh giá lên cây táo khiến cho con quỷ khiếp sợ. Lúc này, Jack lại đưa ra thêm một điều kiện đó là quỷ Satan phải hứa không được làm phiền Jack trong vòng 10 năm. Con quỷ đồng ý.
Tuy nhiên, không lâu sau đó thì Jack bị qua đời do một vụ tai nạn. Hắn tìm đến cổng Thiên Đàng nhưng Thượng Đế không nhận vì lúc còn sống hắn đã quá keo kiệt lại thường đi lừa quỷ. Sau đó, hắn bèn phải tìm đến địa ngục nhưng do lời hứa 10 năm của quỷ Satan và Jack vẫn chưa hết nên quỷ không thể nhận hắn.
Vì thương hại Jack phải lang thang lạnh lẽo, con quỷ đã lấy than hồng địa ngục đưa cho Jack để hắn tìm được đường về trần gian. Để duy trì ánh sáng thì Jack đã bỏ cục than vào trong một củ khoai Tây thối và đục lỗ để nuôi lửa.
Tuy nhiên, thói quen bỏ than hồng vào củ khoai tây đã được người Ireland thay đổi khi họ di cư sang Mỹ.
Tại đây, họ nhận thấy rằng những quả bí ngô thích hợp để khoét ruột vào tỉa hình mặt người láu cá (giống Jack)hơn là củ khoai tây. Hơn nữa khi thắp đèn trong quả bí ngô thì ánh sáng duy trì được lâu hơn, từ đó câu chuyện về quả bí ngô Jack-ó-lanterns ra đời.
Câu chuyện này vẫn thường được người dân kể lại vào đêm diễn ra lễ hội Halloween 31/10.
Đối với các nước phương Tây nói riêng và toàn thể các quốc gia hưởng ứng ngày lễ Halloween nói chung thì Halloween giờ đây đã trở thành lễ hội vui chơi hằng năm cho người lớn và trẻ em. Nhưng lại rất ít người quan tâm về ý nghĩa thực sự đằng sau ngày hội đó.
Theo như câu chuyện thường được kể lại mỗi đêm Halloween về nhân vật Jack – một anh chàng còn thiếu niên chết nhưng không được lên thiên đường. Khi còn sống anh ta là một người tham lam, bủn xỉn không hề bố thí cho ai một chút gì. Thế nhưng anh ta cũng không thể vào địa ngục được bởi lời hứa 10 năm mà quỷ Satan đã hứa với Jack.
Đằng sau câu chuyện, hành động và cuộc đời của Jack là cả một bài học rút ra cho con người khi còn sống. Đó là con người sống với nhau thì không nên bủn xỉn, tham lam mà phải có lòng những người khó khăn.
Bên cạnh đó, con người cũng không nên chơi đùa với ma quỷ. Ma quỷ hiểu theo nghĩa bóng chính là những trò lừa lọc, đe dọa luôn làm cho người khác sợ hãi, những hành động láu cá do trí thông minh mà tuổi trẻ tưởng tượng ra có thể làm hại đến người khác và đến xã hội. Bởi người ta quan niệm rằng chơi đùa, giao du với ma quỷ thường xuyên sẽ rất dễ bị cám dỗ đi vào con đường tăm tối, tội lỗi.
Tuy nhiên câu chuyện của anh chàng Jack được truyền lại vào mỗi đêm Halloween cũng đã ghi nhận một thái độ sòng phẳng của quỷ đó là “ân đền, oán trả“ và giữ lời mình đã hứa. Dù biết rằng việc giữ lời hứa này đã khiến cho Jack rơi vào thân phận cô hồn lang thang, vất vưởng chốn trần gian.
Ngoài bài học nhân văn từ câu chuyện của Jack thì tại các nước Âu, Mỹ Halloween còn mang ý nghĩa là một ngày lễ mà những người đã chết được trở lại với cõi dương. Trong ngày lễ đó, Jack có thể vui chơi thoải mái vì người sống đã hóa trang thành quỷ hết để Jack có thể hòa vào dòng người vui chơi cho đỡ cô đơn.